Запіскі з вострава Нантакет, ЗША

Улетку 2011га года мне другі раз пашанцавала апынуцца па той бок Атлантычнага акіяна на вельмі маленькім кавалчку зямлі, даўжыня якога складае ўсяго толькі крыху больш за 20 кіламетраў. Назва гэтага месца паходзіць з усходняй алгонкінскай (анг. - Algonquian) мовы, мовы тых людзей, якіх зараз там ужо амаль і зусім не засталося. Хутчэй за ўсё яны зніклі тады, калі на іх зямлю прыйшлі бледнаскурыя і чамусьці вырашылі, што менавіта гэты кавалак зямлі можна скарыстаць для кітабойнага промыслу. Вось так і пачалася гісторыя выспы Нантакет, моманты з якой можна знайсці ў кнізе Германа Мэлвіля – Мобі Дзік (Moby Dick). Лічу нявартым пераказваць усю гісторыю гэтага месца і паданні, звязаныя з ім, бо ўсё гэта можна будзе знайсці ў спасылках на Вікі ды іншыя сайты, а для тых, каму будзе асабліва цікава – магчыма наведаць мой дзённік. Але ўсё ж некаторыя моманты заслугоўваюць адмысловай увагі. Ну вось, пачнём з таго, як я туды дабраўся. 

Прызямліўшыся ў Бастане, я адразу ўзяў аўтобус, які накіроўваўся на поўдзень, у маленькі гарадок пад назвай Хаяніс (Hyannis), які знаходзіцца на ўзбярэжжы Кейп Код (Cape Cod). У гэтым невялічкім пасяленні ёсць помнік аднаму з мясцовых жыхароў, які дапамагаў тым, хто, як лічыцца, першым “адкрыў Амерыку” – індзейцу Іянноху (Iyannough). Дарэчы, ў яго гонар было названа і гэтае месца, і паром, які зараз дапамагае людзям дасягнуць выспы Нантакет. У той час, ён быў павадыром племені Куммакуыд (Cummaquid). Больш за 40 гадзін давялося чакаць парома, бо з-за дрэннага надвор’я яны не хадзілі. Туман, дождж і вецер нярэдка перашкаджаюць паляўнічым за прыгодамі хутка дабрацца да месца. У вострава ёсць “мянушка” Шэрая Лэдзі (The Gray Lady), так яго называлі маракі, бо ў тых месцах туман бывае вельмі часта. Але гэта не самая цікавая назва, якую можна пачуць ад людзей альбо прачытаць у якой-небудзь газеце... Вось, напрыклад, рэгата, якая праводзіцца ў ЗША  штогод у адзін з уікэндаў напрыканцы траўня на свята Дзень Памінання (Memorial Day),  называецца “Фігаўі” (Figawi). Гэта назва пайшла ад адной фразы, якую сказала нейкая жанчына, адна з першых удзельніц  гонкі. Рэпліка гучала вось так: “Where the f*ck are we?” (“Ну і бл*ха, дзе мы?”), вось і вырашылі, назваць мерапрыемства “Фігаўі”. Маленькім дзіцюкам кажуць, што яна казала “We are in the fog, aren’t we?!” (Мы ў тумане ці не?), але ж  усе ведаюць, як гэта было насамрэч. Вось такая гульня слоў...

Ну і вось, апынуўшыся на выспе, мы пачалі ўсё ўспрымаць неяк інакш. Перш-наперш было дзіўна, што не трэба  зачыняць дзверы ды палохацца за свае рэчы, але потым я з гэтым неяк звыкся. Насамрэч было цікава даведацца, што ўзровень злачынства на выспе вельмі нізкі ці то з-за таго, што ўсе жылі багата, ці то з-за таго, што ўсе ведалі адзін аднога, а калі нешта здаралася – то ўжо праз некалькі гадзін усе ведалі, хто дзе і што зрабіў. І зноў жа, матэрыяльныя каштоўнасці ды статус людзей адчуваліся не адразу. Але, мабыць, гэта толькі для мяне яны не адразу падаліся відавочнымі. У чым жа тут таямніца? А ў тым, што ўсе хаты падобныя адна да адной, ды ніхто не ганарыцца і не выстаўляе напаказ тое, “чаго ён дасягнуў”, як гэта модна рабіць у нашай частцы свету. Што тычыцца хат… Знешні выгляд амаль усіх пабудоў мусіць быць вытрыманы ў стылі першапасяленцаў, іншымі словамі – у традыцыйным стылі, за чым сочаць гарадскія ўлады. А тыя, хто ўсё ж варашаюць адысці ад “мэйнстырму” (анг. mainstream - асноўная тэндэнцыя, галоўны напрамак), вымушаны плаціць дадатковы падатак (Больш аб архітэктуры). З аднаго боку – аднатыпна, з другога – адметна, бо не заўсёды давядзецца пабачыць столькі падобных хат, а яшчэ і калі яны ўсе не вышэйшыя за тры паверхі. У некаторых дамоў  ёсць назвы, дарэчы, вельмі цікавыя назвы. Часцей за ўсё яны маюць больш за адно значэнне. Вось напрыклад: “good point” – можна зразумець (перакласці як) – “добрае месца” альбо “добрая думка”/ “добра прыкмечана” (больш пра назвы).

Адметная рэч: на выспе няма ніводнага святлафора і білборда. Адсутнасць усюдыіснай рэкламы не можа не радаваць.

Рушым далей! Калі спытацца: “А дзе тут пляж?”, то насамрэч, адказаў можна атрымаць вельмі шмат, бо ён тут усюды. Але ж, адзін розніцца ад другога – Покама (Pocomo) напрыклад, самы цёплы, Сконсэт (Siasconset – ‘Sconset) – самы халодны, Сёрфсайд (Surfside) ды Стэпс (Steps) – самыя людныя, на Мадакеце (Madaket) – прыгажэй за ўсё назіраць захад сонца, а на Сіска (Sisco) – ёсць сапраўдны бровар, дзе падаюць “Whale Tail Pale Ale” – напой, які вырабляецца толькі тут. Але ж ён там не адзіны! Як кажуць: “Эль тут “у асартыменце”, бо ў краме бровара можна знайсці вырабы амаль на любы густ. А яшчэ, амаль да кожнага пляжа ёсць веласіпедная дарожка:

Ровары тут карыстаюцца асаблівай папулярнасцю, бо гэта адзін з найлепшых спосабаў, які дае магчымасць вандраваць па выспе ды назіраць за прыгажосцю прыроды, атрымліваючы асалоду ад акіянскага брызу і адначасова дыхаць паветрам, насычаным водарам хвойнага лесу. Вось напрыклад, падчас працы мне давялося пабачыць самаго Лэнса Армстранга (Lance Armstrong), які праехаў каля мяне на сваем ровары. Няўпэўнены, ці ёсць у яго тут дом, але, што гэта быў менавіта ён, засведчылі тры маіх напарнікі. А вось у вядомага дызайнера Томі Хілфігера (Tommy Hilfiger) тут ёсць лецішча, гэта дакладна. Вяртаючыся да ровараў... На выспе ёсць месца “Take it or leave it”, тыпу «Бяры ці пакінь», у народзе «сметнік» альбо проста «дамп» (анг. dump - звалка). Яго так назвалі з-за таго, што там знаходзіцца пераапрацоўчы завод, які перарабляе паперу, пластык ды іншыя матэрыялы, якія ўвогуле можна пераапрацаваць, а тыя, якія нельга – рабочыя звальваюць у кучу пад назвай «бытавыя адходы» (анг. - domestic trash). Дык вось, кожны жыхар выспы мусіць сартыраваць сваё смецце перш, чым ён завязе яго на «дамп», а потым, калі ўжо завёз – мусіць высыпаць у адпаведнае месца. А вось для тых рэчаў, час якіх яшчэ не надышоў, і існуе «Бяры ці пакінь». Туды людзі прыносяць і мікрахвалёўкі, і ровары, і імбрыкі нейкія, кнігі, посуд, пыласосы ды нават мэблю. Вось там я і знайшоў кнігу Эдзі Барысевіча (Eddy B.), аб тым як трымаць сябе ў форме, каб добра кіраваць роварам. Мяне зацікавіла яго імя.  Пару хвілін – і інтэрнэт падказаў мне, што гэты хлопча родам з нашых мясцін, якімі падчас яго нараджэння валодалі нашыя суседзі з захаду. Пасля пераезду ў ЗША ён стаў нацыянальным трэнерам веласіпедыстаў і рыхтаваў амерыканцаў для спаборніцтваў. Але, напэўна, у кантэксце гэтага артыкула, адзіная рэч, якая звязвае яго з Нантакетам - гэта тое, што я знайшоў там яго кнігу. (Дадатковая інфа).

Лічу важным распавесці не толькі пра вялікую выспу, але і пра дзве маленькія, якія знаходзяцца побач з ёй, на захадзе. Назвы іх – Такернак (Tuckernuck) і Маскігет (Muskeget). Амаль усе назвы тут - гэта словы з моў тутэйшых вампанаагаў (анг. – wampanoag), таму і гучаць яны неяк асабліва. Такернак, вось напрыклад, азначае  бохан хлеба, а Маскігет - славуты сваімі палёўкамі. (Падрабязней). Дасягнуць гэтых выспаў можна лёгка, калі ёсць катар альбо нейкая лодка. З гэтымі выспамі ў аўтара артыкула свае стасункі.. (калі каму цікава – запіс за 24 жніўня 2011га ў маім дзённіку). Зараз на Такернаку ёсць каля 30-ці будынкаў і ўзлётна-пасадачная паласа. На Маскігеце - толькі адзін дом і адна машына. А калісьці там дамоў было больш, кажуць нават нейкі чалавек з Латвіі там жыў…

Вяртаючыся назад на Нантакет, варта распавесці пра маленькія крамы ды карчомкі. Уражвае не іх колькасць, а тое, якая ў іх атмасфера. Фотаздымкі маёй знаёмай дзяўчыны таму відавочнае сведчанне. Існуюць месцы, дзе можна замовіць сушы, лобстэраў, крабаў ці іншую ежу з акіянскіх пачвар. А вось славянскай, індзійскай і кітайскай кухань на востраве, на жаль, няма. Таксама няма і тыповых для Амерыкі фаст-фудаў: McDonalds, Burger King, Wendey’s ці Donkey Donuts – жыхары вострава намагаюцца прытрымлівацца здаровага ладу жыцця. У цэнтры «таўна» (анг. town - месца) існуюць таксама некалькі капліц ды цэркваў. Першыя еўрапейцы, якія пасяліліся тут, былі Квакерамі (Quakers). Дагэтуль засталіся іх могілкі, разгрупаваныя амаль па ўсёй выспе. Яшчэ ў цэнтры існуюць толькі тры прадуктовыя крамы – Stop&Shop, Grand Union, Cumberland Farms. Яшчэ па адной, дакладна, у Сконсэце (‘Sconset Market), Мадакеце (The West End Market) і, мабыць, у Воўвінэце (Wauwinet) (але наконт гэтага я не ўпэўнены). У выніку мы атрымліваем каля паўтузіна крам. Гэта няшмат для дзесяці тысяч жыхароў, а калі прыняць да ўвагі той факт, што ўлетку іх становіцца больш за пяцьдзясят тысяч – то такая колькасць месцаў гандлю рэчамі першай неабходнасці з'яўляецца не зусім дасканалай, каб задаволіць попыт спажыўцоў. Большасць турыстаў, як вы ўжо здагадаліся – прадстаўнікі вышэйшага саслоўя Злучаных Штатаў. (Калі цікава, на ангельскай Вікі, ёсць спіс тых, хто мае лецішчы на востраве.)

Што датычыцца мясцін, якія звычайна наведваюць турысты, іх тут даволі, але мне хочацца распавесці вам пра тое, аб чым даведаўся ад саміх жыхароў вострава. На паўднёвым узбярэжжы выспы, каля Сконсэта, знаходзіцца раён Том Нэвэрс (Tom Nevers). Менавіта там была пабудавана марская база НАТА, а каб быць больш дакладным – падводны пост праслухоўвання, а калі быць яшчэ больш дакладным - бункер Джона Кенэдзі (Tom Nevers Naval Facility). Падчас халоднай вайны не толькі Саветы будавалі катакомбы ў Севастопалі, вось і на Нантакеце амерыканцы паклапаціліся аб бяспецы тагачаснага прэзідэнта. Гэтым месцам мусілі скарыстацца ў выпадку «здарэння», калі Кенэдзі наведваў бы Мартас Віньярд (Marta’s Vineyard) - востраў, які знаходзіцца на захадзе ад Нантакета і на якім я, на жаль, не быў, але ён таксама з'яўляецца не менш цікавым за «АСK». А так, ледзь не забыў! «АСK» – гэта абрэвіятура ад «Мемарыяльнага Нантакецкага Аэрапорта» (Nantucket Memorial Airport)  утворана ад першых трох літар. Зразумелі? – Я таксама не зразумеў, і мабыць, гэта і ёсць адна з найбольш таямнічых ды складаных для разумення рэчаў на Нантакеце. Гэты аэрапорт з'яўляецца альтэрнатыўным шляхам ад Хаяніса (а дакладней, ад Барнстэбла, Barnstable Municipal Airport) да выспы. Людзі кажуць, што пералёт на маленькім летаку таксама адно з тых перажыванняў, ад якіх можна не толькі здабыць гамму новых пачуццяў, але і атрымаць незабыўныя ўражанні на ўсё жыццё.  Але ж усё роўна, падчас кепскага надвор'я ён не працуе. 

Амаль апошняя рэч, якая варта ўзгадвання  – гэта асноўны занятак моладзі на востраве, бо заняткі тых, у каго там ёсць дачы, нам зразумелыя. Асноўная большасць рабочых на выспе – моладзь, якая працуе ў ландшафтным, будаўнічым альбо рэстаранным бізнесе. Заробак нядрэнны да і атмасфера прыемная. У вольны час хлопцы займаюцца кайт-серфінгам (анг. - kitesurfing) - гэта від сёрфінга з выкарыстаннем парашута. Дзякуючы майму сябру і youtube’у, мы можам пабачыць, як гэта выглядае вачыма сёрфінгіста. У яго таксама ёсць ролікі з захаду сонца… Прыгожыя рэчы. Таксама той, хто мае больш вольнага часу, можа адправіцца на экскурсію ў Атлантычны акіян і пабачыць сапраўдных кітоў ды марскіх коцікаў. А тых, хто лічыць нявартым марнаваць час на «турыстычныя забавы», марскія коцікі чакаюць адразу на пляжы Сіасконсэта. Таксама для тых, хто з'яўляецца аматарам начнога жыцця, на выспе існуюць клубы ды месцы, дзе можна добра «тусануць» увечары. Нават калі вы і не заўзяты «паці-энімал» (анг. - party animal), усё роўна – гэтыя месцы варта наведаць. Muse, Bamboo, Chicken Box – бадай самыя папулярныя месцы, дзе можна патаньчыць альбо пагутарыць з сябрамі за чаркай альбо келіхам напою. У Muse’е ёсць сапраўдны амерыканскі більярд, які каштуе толькі 1.25$, а яшчэ мексіканскія Тако і Бурыта. Кожны аўторак там праходзяць Ямайскія вячэры, па серадам – Балгарскія, а кожны чацвер – «Лаціна найт» (анг. – Latino night).

А вось у накірунку Мадакета, напрыклад, адразу пасля «дампа» ёсць месца, дзе можна займацца лоўлей крабаў. Рабіць гэта, насамрэч, проста: трэба мець капронавую вяроўку, падсак ды курку. Каб злавіць краба, трэба прывязаць курыную нагу на вяроўку ды кінуць яе з маста (альбо з узбярэжжа) у рэчку і проста сачыць за тым, як краб будзе за ёй паляваць, а калі ён падплыве бліжэй – трэба проста спраўна скарыстаць падсак. За адзін вечар можна налавіць каля 100 штук. Але гэта толькі частка справы, іх трэба ўмець гатаваць, бо калі яны будуць няправільна прыгатаваны, існуе рызыка быць атручаным. Іншы раз замест краба можна злавіць вялікую страшэнную чарапаху, але калі так атрымліваецца, яе будзе лепш за ўсё адпусціць. І, напэўна, самая апошняя рэч: на пляжы Покама і мысе Каўцю (Coatue), можна знайсці мечыхвостаў (лат. Xiphosura) – жывёл, якія існуюць там ужо некалькі мільёнаў гадоў. Жывёла насамрэч вельмі цікавая, другі раз у сваім жыцці я бачыў такую ў музеі на Куршскай Касе каля горада Мемель (зараз літоўская Клайпеда). Мяркую, што зараз засталося вельмі мала месцаў на Зямлі, дзе гэтыя пачвары яшчэ існуюць.

Ну вось, падышоў да заканчэння наш з вамі візіт на востраў Вампанаагаў. Дзякую за ўвагу і буду рады аднойчы сустрэць вас там!

Па наступных спасылках вы знойдзеце матэрыялы, якія знаходзяцца ў агульным доступе ў інтэрнэце. З мэтай не абразіць сяброў я спытаў іх дазволу на выкарыстанне відэа- і фотаматэрыялаў. Астатнія спасылкі належаць аўтарам, якіх я, на жаль, не ведаю, але вельмі ім удзячны за працу.

P.S. У некаторым часе я буду паступова перакладаць старонкі на Вікі, звязаныя з выспай Нантакет (тры з іх, ужо існуюць у беларускім варыянце). Калі вы неабыякава ставіцеся да беларускай мовы, я прашу вас паспрыяць павелічэнню колькасці беларускіх старонак на Вікіпедыі. Пачаць можна з простага перакладу ды дадатковага даследавання. 

З павагай да сваіх сяброў і чытачоў,

Аўтар: Іван Бельскі

Рэдактар: Таццяна Бажкова

Дадатковыя матэрыялы:

Іншыя фота: пост пад назвай: (~It’s a shore thing~ a Nantucket gift shop) © by Ira V.

Іншыя фота і легенда выспы

Іншыя фота